صرافی غیرمتمرکز یا دکس (DEX)، بازار همتا به همتا و پلتفرم معاملاتی است که کاربران در آن امکان مبادله ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به واسطه و به صورت همتا به همتا (peer-to-peer) خواهند داشت. تراکنش‌ها در صرافی دکس از طریق استفاده از قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند. DEXها به‌منظور حذف الزام وجود هرگونه واسطه برای نظارت و کنترل معاملات انجام شده در یک صرافی ایجاد شده‌اند. در واقع صرافی‌های غیرمتمرکز امکان انجام معاملات همتا به همتا (P2P) رمز ارزها را بوجود می‌آورند؛ این دست از معاملات شامل بازاری هستند که خریداران و فروشندگان رمز ارزها را بدون واسطه بهم مرتبط می‌کند.
دکس تریدینگ (Dex Trading) نیز در واقع فعالیت‌های معاملاتی انجام شده در صرافی‌های غیرمتمرکز است. در صرافی‌های غیرمتمرکز به طور مستقیم بر روی خود شبکه‌های بلاکچین امکان معامله ارزهای دیجیتال بدون اعتماد به هیچ نهاد متمرکز واسطه‌ای وجود دارد. صرافی dex trade برای ایرانیان نیاز به احراز هویت (KYC) ندارد و کاربران به صورت ناشناس می‌توانند در هر نقطه جهان به معامله ارز دیجیتال بپردازند. در ادامه این مطلب بیشتر به اینکه صرافی غیرمتمرکز چیست و دلایل محبوبیت آن خواهم پرداخت.
دکس (DEX) یا صرافی غیرمتمرکز چیست؟
صرافی‌های غیرمتمرکز که معمولا با نام دکس (DEX) نیز شناخته می‌شوند، نوعی بازار نظیر به نظیر (P2P) هستند که به کاربران اجازه می‌دهند تا بدون واگذاری مدیریت سرمایه به واسطه‌ها خرید و فروش رمز ارزها را انجام دهند. DEX در حقیقت مخفف عبارت Decentralized Exchange به معنای صرافی غیرمتمرکز است. صرافی‌های غیر متمرکز امکان حذف واسطه با بلاکچین را فراهم آورده‌اند و تراکنش‌ها در آن‌ها با استفاده از توافق‌نامه‌های کدگذاری شده با نام قرارداد هوشمند ثبت می‌گردند.
بیشتر بخوانید:حذف واسطه ها با بلاکچین امکان پذیر است؟
صرافی غیر متمرکز (DEX) جهت حذف قوانین و ملزومات سازمان‌ها و نهادی مختلف در مجوزدهی و نظارت برای انجام معاملات در بازار کریپتوکارنسی بوجود آمده است. این صرافی‌ها امکان معاملات جفت ارزها را نیز برای کاربران فراهم آورده‌اند.
در این نوع سرمایه گذاری هر کدام از طرفین معامله کلید خصوصی برای دسترسی به سرمایه موجود در کیف پول ارز دیجیتال خود را دارند و قادرند بلافاصله بعد از ورود به حساب کاربری صرافی با استفاده از این کلید دسترسی به موجود حسابشان داشته باشند.
بیشتر بخوانید:کیف پول ارز دیجیتال چیست؟امن ترین کریپتو ولت کدام است؟
در این شرایط افراد دیگر به ارائه اطلاعات شخصی نظیر محل سکونت و نام و … نیاز ندارند؛ مگر آنکه احراز هویت در صرافی مورد نظر اجباری باشد. به طور کلی در تعریف صرافی غیر متمرکز (DEX) می‌توان کفت شیوه عملکرد این صرافی‌ها به صورت غیرمتمرکز و بدون دخالت هیچ مرجع کنترل‌کننده‌ای می‌باشد.
لازم به ذکر است در این صرافی‌ها امکان انجام معاملات براساس ارز فیات نظیر ریال یا دلار وجود ندارد. بدین ترتیب برای شروع شما ابتدا باید در یک صرافی متمرکز با استفاده از پول فیات ارز دیجیتال خریداری کرده و سپس از دکس‌ها استفاده نمایید.
بیشتر بخوانید:ارز فیات چیست و چه تفاوتی با ارز دیجیتال دارد؟
شیوه عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)
با توجه به آنکه صرافی غیرمتمرکز یا دکس‌ها روی شبکه‌های بلاکچین و پروتکل لایه یک ایجاد می‌شوند، بنابراین از قراردادهای هوشمند پشتیبانی خواهند کرد. در این نوع صرافی کاربران خود نگهبان وجوهشان هستند. انجام هرگونه معامله در دکس‌ها نیاز به پرداخت کارمزد دارد؛ در اصل تریدرها یا معامله‌گران برای بکارگیری صرافی غیرمتمرکز با قرارداد هوشمند در شبکه بلاکچین نوعی تعامل دارند.
درحالت کلی صرافی‌های غیرمتمرکز دارای سه نوع می‌باشد که در زیر به آن‌ها می‌پردازم:
- بازارساز خودکار (Automated Market Makers (AMMs))
- دکس با دفتر سفارش (Order Book DEXs)
- دکس تجمیع کننده نقدینگی (DEX Aggregators)
هر سه نوع دکس بالا به کاربران امکان معامله با یکدیگر را بواسطه قراردادهای هوشمند به صورت مستقیم می‌دهند. صرافی غیرمتمرکز از نوع دفتر سفارش مشابه با صرافی‌های متمرکز بکار می‌رود.
بازارساز خودکار
یکی از پرطرفدارترین انواع صرافی غیرمتمرکز یا DEX، بازارساز خودکار (AMMs) است که در آن از استخر نقدینگی بجای دفتر سفارش استفاده می‌شود. در این حالت نرخ رمز ارزها نه توسط خریداران و فروشندگان یا نهادها بلکه با قرارداد هوشمند مشخص می‌شود.
حتی برای بازارهایی با حجم معاملات کم، نقدینگی در بازارساز خودکار بالاست و خریداران و فروشندگان نیازی به منتظر ماندن برای ثبت سفارش ندارند. قیمت توکن‌ها در الگوریتم این ساختار، برپایه کم و زیاد شدن نسبتشان در استخرها تعیین می‌گردد و بدین وسیله فرصت برای آربیتراژ نیز بوجود می‌آید.
صرافی غیرمتمرکز با دفتر سفارش (Order book DEX)
دفترهای سفارش وظیفه جمع‌آوری و نگهداری سابقه سفارشات باز برای معاملات جفن را دارند. در این شرایط قیمت بازار و عمق دفتر براساس شکاف میان قیمت سفارش خرید و سفارش فروش مشخص می‌شود. دفاتر سفارش دارای دو نوع درون زنجیره‌ای یا آنچین و برون زنجیره‌ای یا آفچین هستند. در دفاتر درون زنجیره‌ای (On-Chain)، اطلاعات سفارش روی زنجیره ذخیره می‌گردد و دارایی‌های کاربران در والت آن‌ها نگهداری می‌شود.
اما در نوع برون زنجیره‌ای (Off-Chain) دفاتر سفارش بیرون از بلاکچین وجود دارند و تنها تراکنش نهایی معاملات شبکه بلاکچین را تسویه می‌نمایند. این روند سبب کاهش هزینه‌های شبکه بلاکچین و افزایش سرعت فعالیت در صرافی خواهد شد.
کاربران در صرافی برون زنجیره‌ای، سرمایه‌ای را که از طریق وام ارز دیجیتال از دیگران بدست آورده‌اند به عنوان اهرم استفاده کرده و پوزیشن معاملاتی خود را تقویت می‌کنند تا بدین وسیله احتمال دستیبابی به سود را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید:وام ارز دیجیتال (Crypto Lending)
درمقابل در صرافی دفتر سفارش درون زنجیره‌ای با افزایش فاصله زمانی میان ثبت سفارش و نهایی شدن آن، احتمال لغزش در قیمت بیشتر می‌شود. لازم به ذکر است این نوع صرافی‌ها نیز امکان دریافت وام و استفاده از آن به عنوان اهرم یا لوریج را برای کاربران بوجود می‌آورند.
بیشتر بخوانید:لوریج Leverage یا اهرم در ارز دیجیتال چیست؟
صرافی غیرمتمرکز تجمیع‌کننده نقدینگی
تجمیع‌کننده به معنای جمع‌آوری مقدار نقدینگی مورد نیاز برای ثبت سفارش‌ها از طریق مسیر جمع‌آوری چندین مکانیسم و پروتکل و از دکس‌های مختلف می‌باشد. این روش سبب کاهش لغزش در معاملات بزرگ شده و قیمت رمز ارزها را در روند معاملات بهینه می‌کند. این نوع صرافی غیرمتمرکز دارای دو هدف حفاظت از معامله‌گران در مقابل اثرهای لغزش قیمت‌گذاری و کاهش تراکنش‌های ناموفق است. همچنین با استفاده از بهبود تجربه کاربری، تریدرهای مبتدی تا حرفه‌ای را ترغیب به استفاده می‌نماید.
مزایای استفاده از صرافی غیرمتمرکز
معماله در DEXها یا صرافی‌های غیرمتمرکز مخصوصا اگر کارمزد تراکنش‌ها بالا باشد، گران است. با این وجود استفاده از پلتفرم‌های DEX دارای مزایای زیادی است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنم:
قابل معامله بودن همه توکن‌ها
صرافی‌های متمرکز پیش از فهرست کردن توکن‌ها به صورت جداگانه آن‌ها را بررسی می‌کنند تا از تطابق آن‌ها با قوانین محلی مطمئن شوند. اما صرافی‌های غیرمتمرکز هر توکنی را که روی بلاکچین ساخته شده است، می‌توانند، شامل گردند. بدین معنا که پروژه‌های جدید پیش از در دسترس قرار گرفتن در این صرافی‌ها لیست می‌شوند. به عبارت دیگر تریدرها امکان وارد شدن به این پروژه‌ها را در اولین فرصت ممکن دارند.
ناشناس بودن
زمانی که کاربران یک رمز ارز را با ارز دیگری مبادله می‌کنند، در صرافی غیرمتمرکز این عمل به صورت ناشناس انجام می‌گیرد. در این صرافی‌ها برخلاف صرافی‌های متمرکز کاربران نیازی به طی کردن فرآیند احراز هویت (KYC) ندارند. در نتیجه افرادی که تمایل به شناسایی ندارند و می‌خواهند معاملاتشان به صورت ناشناس انجام گیرد جذب صرافی غیرمتمرکز یا دکس‌ها می‌شوند.
کاهش خطرات امنیتی
کاربران باتجربه که اقدام به مبادله سرمایه در صرافی غیرمتمرکز می‌کنند در معرض هک شدن کمتری هستند. زیرا دکس ها وجوه را کنترل نخواهند کرد و تریدر خود موظف به حفاظت از وجوه خود می‌باشد. درصورت هک شدن پلتفرم تنها تامین کننده نقدینگی ممکن است در خطر قرار گیرد.
کاهش ریسک طرف مقابل
ریسک طرف مقابل هنگامی رخ می‌دهد که طرف دیگر معامله تعهدات خود را نپذیرفته و قسمتی از معامله را انجام ندهد. باتوجه به اینکه صرافی غیرمتمرکز بدون واسطه و براساس قراردادهوشمند است، این ریسک وجود نخواهد داشت. برای اطمینان از عدم ایجاد خطر در زمان استفاده از DEX ها، کاربران می‌توانند با جستجوی وب دریابند از حسابرسی قراردادهای هوشمند صرافی اطمینان حاصل کنند. حتی این افراد امکان تصمیم‌گیری براساس تجربه تریدرهای دیگر را نیز خواهند داشت.
معایب استفاده از دکس ها یا صرافی غیرمتمرکز
علی‌رقم مزایای فراوان گفته شده درباره صرافی غیرمتمرکز، این دکس ها معایبی نیز دارند که در زیر به آن‌ها اشاره شده است:
آسیب‌پذیری قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند در بلاکچین‌هایی نظیر اتریوم برای عموم قابل دسترسی هستند و هر فردی امکان بررسی کد خود را دارد. ضمن اینکه شرکت‌های معتبر با حسابرسی قراردادهای هوشمند دکس های بزرگ به امنیت کد کمک می‌کنند. اما با این حال باگ‌های قابل بهره‌برداری همچنان امکان از بین بردن ممیزی‌های گذشته و دیگر بررسی‌های کدها را خواهند داشت.
نیاز به دانش در زمان استفاده از صرافی غیرمتمرکز
دکس ها امکان دسترسی توسط کیف پول‌های رمزنگاری شده و تعامل با قراردادهای هوشمند را دارند. کاربران برای استفاده از صرافی غیرمتمرکز نه تنها باید روش استفاده از این کیف پول‌ها را بدانند بلکه باید مفاهیم مربوط به ایمن نگه داشتن دارایی‌های خود را نیز درک نمایند. تامین این کیف پول‌ها براساس توکن‌های مناسب برای هر شبکه است. بدون توکن اصلی شبکه امکان قفل شدن و عدم انتقال دیگر وجوه وجود دارد؛ چراکه تریدر قادر به پرداخت هزینه مورد نیاز برای انتقال آن‌ها نیست. بنابراین برای انتخاب کیف پول و تامین مالی والت با توکن‌های درست نیاز به دانش فنی است. بدون داشتن دانش تریدرهای ممکن است با اشتباهات مختلف سرمایه خود را از دست بدهند.
لیست‌های توکن بررسی نشده
در صرافی غیر متمرکز (DEX) هر فردی توانایی فهرست کردن توکن جدیدی را دارد و می‌تواند با جفت کردن آن با دیگر کوین‌ها، نقدینگی نیز فراهم آورد. این امر می‌تواند سرمایه‌گذاران را در دام کلاهبرداری بندازد؛ بصورتی که آن‌ها گمان می‌کنند یک توکن متفاوت خریداری می‌کنند. از این رو پیش از خرید هر کوین معامله‌گر باید وایت پیپر آن را مطالعه کرده و به اطلاعات بیشتری درباره آن دست یابد. این نوع دقت سبب جلوگیری از کلاهبرداری‌های رایج و طرح پانزی که در آن از کاربران سواستفاده می‌شود، خواهد شد.
