امروزه براساس نشانه‌های قوی موجود میتوان گفت فناوری بلاکچین نوعی تکنولوژی هدف عمومی (GPT) است. این تکنولوژی تاثیرگذار و جهان گستر روی انواع و اقسام شعبه‌های تکنولوژی و اقتصاد تاثیر دارد. General Purpose Technology یا GPT تکنولوژی‌های هستند که کاربردهای گسترده‌ای در صنایع و بخش‌های مختلف دارند.
تکنولوژی بلاکچین فناوری نسبتا جدیدی است که با کاربردهای متنوع، ممکن است به مرور زمان روی کل اقتصاد تاثیر گذاشته و به عنوان آخرین فناوری همه منظوره یا GPT شناخته شود. در واقع درحالیکه بلاکچین به‌منظور ایجاد سیستم‌های ارز دیجیتال نظیر بیت کوین بکار رفته است؛ با ایجاد قراردادهای هوشمند، پیش بینی‌ها بر آن است که تحولات مبتنی بر گسترش بلاکچین منجر به اختلال در دیگر بخش‌های اقتصاد گردد.
نمونه‌هایی از GPT شامل اختراع چرخ، اینترنت، برق، راه آهن، قطعات قابل تعویض، الکترونیک، توربین بخار جابجایی مواد، پزشکی و هوش مصنوعی و …هستند.
ظهور GPT پیامدهای مهمی برای جامعه و اقتصاد خواهد داشت. از یک سو، این تکنولوژی‌ها می‌توانند منجر به افزایش بهره‌وری، رشد اقتصادی و ایجاد شغل شوند. و از سوی دیگر، جابجایی شغل، افزایش نابرابری و سایر چالش‌های اجتماعی و اقتصادی را در پی دارند. بلاکچین باتوجه به اینکه هنوز در مراحل اولیه توسعه و پذیرش است، پتانسیل خود را به عنوان یک فناوری همه منظوره GPT نشان داده است.
در ادامه این مطلب بیشتر به مفهوم فناوری همه منظوره GPT و ارتباط بلاکچین با آن‌ها خواهیم پرداخت.
فناوری همه منظوره (GPT)
فناوری همه منظوره (General Purpose Technology) یا به اختصار GPT، به فناوی‌هایی گفته می‌شود که به صورت فراگیر و تهاجمی در سرتاسر دنیا و یا در قسمت اعظمی از دنیای مدرن گسترده می‌شوند. این تکنولوژی‌ها می‌توانند کل اقتصاد را در سطح ملی یا جهانی تحت تاثیر قرار دهند.
با توجه به پتانسیل GPT در تاثیر روی سیستم اقتصادی و دارایی‌های بشر، این فناوری امکان تغییر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فضای کسب و کار و زندگی روزمره ما را دارد و از این نظر بسیار دارای اهمیت است. GPTها به عنوان یک تسهیل‌کننده یا تکمیل‌کننده تکنولوژی‌ها و اختراعات دیگر عمل می‌کنند. برای مثال اختراع چرخ منجر به اختراع گاری و به دنبال آن ساخت اتومبیل و ابداع صدها محصول دیگر که در زندگی روزمره کاربرد دارد، شد.
درواقع با ایجاد GPT میتوان به اختراعات و ابداعات فراوانی دست یافت. لازم به ذکر است GPTها تکنولوژی‌هایی هستند که نمی‌توان آن‌ها را عنوان راه‌حل درنظر گرفت و تنها باید از آن‌ها به عنوان ابزاری در دست مخترعان و مکتشفان یاد کرد.
فناوری همه منظوره GPT همانند هر تکنولوژی دیگری به مرور زمان تکامل میابد. نمونه‌های باستانی GPT ها شامل موتور بخار، برق و فناوری اطلاعات می‌باشند. نمونه‌های دیگر عبارتند از: راه آهن، الکترونیک، قطعات قابل تعویض، مکانیزاسیون، جابجایی مواد، کامپیوتر، تئوری کنترل (اتوماسیون)، خودرو، اینترنت، پزشکی و هوش مصنوعی، به ویژه ترانسفورماتورهای از پیش آموزش دیده مولد.
تاثیر GPTها در اقتصاد
اصطلاح GPT اولین بار توسط اقتصاددان رابرت سولو در دهه 1980 ابداع شد. از آن زمان به بعد، این اصطلاح برای توصیف تأثیر دگرگون‌کننده فناوری بر جامعه و اقتصاد مورد استفاده قرار گرفت. در علم اقتصاد، این نظریه وجود دارد که پذیرش اولیه یک GPT جدید در یک اقتصاد احتمال دارد پیش از بهبود بهره‌وری عملا سبب کاهش آن گردد.
این مسئله ناشی از زمان مورد نیاز جهت توسعه زیرساخت‌های جدید، منسوخ شدن فناوری‌ها و مهارت‌های قدیمی و هزینه‌های یادگیری می‌باشد. درواقع براساس این نظریه پذیرش، GPT می‌تواند منجر به منحنی J بهره وری می‌شود؛ چراکه دارایی‌های نامشهود بدون اندازه‌گیری ساخته و برداشت خواهند شد.
در واقع بازه زمانی قریب الوقوع به‌منظور استفاده از مزایای نهفته فناوری جدید به عنوان یک معاوضه تلقی می‌گردد. شرکت‌های اسپین آف یا مخترعین از سازمان‌هایی که منجر به توسعه GPT شدند، در توسعه برنامه‌های کاربردی برای GPT نقش مهمی دارند.
با اینحال براساس مشاهدات سطح نوآوری تجمعی در GPTها به دنبال رخ دادن اسپین‌آف‌های بیشتر در توسعه برنامه کاهش میابد.
چه چیزی یک فناوری را به GPT تبدیل می کند؟
در سال 1992 میلادی دو استاد اقتصاد دانشگاه استنفورد آقایان Timothy Bresnahan و Manuel Trajtenberg به تحقیقی روی GPT ها به عنوان موتور توسعه جمعیت بشری پرداختند. براساس این تحقیق مقاله‌ای منتشر کردند که در آن 3 مشخصه را برای GPT ها بیان نمودند. این 3 مشخصه بعدها نیز توسط دیگران مورد تایید واقع شد. براساس تحقیقات این مشخصه‌های بنیادی GPT ها شامل موارد زیر است:
- فناوری همه منظوره یا GPTها به سرعت گسترش میابند و توسط بسیاری از بخش‌های اقتصادی و بیزینسی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- GPTها به مرور زمان خود نیز توسعه یافته و از بعد تکنولژی وضعیت بهتری پیدا خواهند کرد.
- GPTهای نوآوری با تسریع تکنولوژی‌های تکمیلی باعث اختراع و تولید محصولات و فرآیندهای جدید می‌شوند.
بنابراین میتوان این چنین نتیجه گرفت که یک فناوری درصورتی که معیارهای زیر را داشته باشد می‌تواند به عنوان GPT تلقی گردد:
- کاربردهای گسترده در صنایع و بخش‌های مختلف
- بهبود و تکامل به صورت مداوم در طول زمان
- دارای پتانسیل افزایش قابل توجه بهره‌وری و کارایی
- دارای اثرات سرریزی به نفع سایر صنایع و بخش‌ها
آیا بلاکچین یک فناوری همه منظوره (GPT) است؟
در سال 2016 یکی از فعالان معروف تکنولوژی بلاکچین، جناب پروفسور کریستن کاتالینی، استاد دانشگاه MIT در Massachusetts Institute of Technology مقاله‌ای منتشر کرد. آقای کاتالینی که مدتی نیز مدیر بخش تحقیق و توسعه ارز دیجیتال Libra (متعلق به شرکت فیس بوک) بود در مقاله خود از بلاکچین به دلیل دارا بودن سه مشخصه گفته شده در بالا به عنوان GPT یاد کرد. اما نکته قابل توجه در این مقاله این است که کدام قسمت بلاکچین دارای مشخه‌های GPT است؟
در این مقاله بیان شده است که قسمت Decentralization از تکنولوژی بلاکچین دارای هر سه مشخصه GPT می‌باشد. درواقع نه کریپتوها و نه دیگر فیچرهای بلاکچین نظیر cost verification، هیچکدام آن را به تبدیل به GPT نکرده است. بلکه تنها قسمت Decentralization بلاکچین، سبب تبدیل شدن آن به یک تکنولوژی انقلابی و GPT که می‌تواند مسیر پیشرفت بشری را بهبود بخشد، شده است.
Decentralization درواقع همان قسمتی است که کلید خاموش و روشنی سیستم را در دست تمامی اعضای مجموعه قرار می‌دهد. از همین‌رو درصورتی که این ویژگی بلاکچین را از آن بگیریم عملا دیگر چیزی از آن باقی نخواهد ماند.
بلاکچین به سرعت درحال گسترش است
براساس شواهد تکنولوژی بلاکچین دارای خاصیت گسترش یافتن است. به طور اساسی در هر دارایی digital asset شما می‌توانید ردپایی از بلاکچین را مشاهده کنید. با توجه به امنیت بلاکچین و دیگر ویژگی‌های کاربردی آن، موسسات مالی، شرکت هایی که در زمینه identity management و زمینه چرخه عرضه کار می‌کنند، به دنبال استفاده گسترده از بلاکچین هستند.
بیشتر بخوانید:امنیت بلاکچین را چگونه میتوان افزایش داد؟
برای نمونه شرکت ibm با استفاده از بلاکچین، شبکه‌ای گسترده از توریع‌کنندگان، خرده فروشان، بانک داران و تمامی افراد فعال در زمینه غذایی و کشاورزی (با نام ibm food trust) ایجاد کرده است. حتی bull mark به عنوان بزرگترین فروشگاه زنجیره‌ای فعال در توزیع موادغذایی به این شبکه پیوسته است. شما از طریق این شبکه بلاکچینی می‌توانید از مرحله اول تولید محصول در جریان روند قرار گیرید.
برای نمونه در زمان خرید سیب زمینی در بارکد روی محصول اطلاعاتی از قبیل محدوده کشت، زمان تولید، قیمت خرید و دیگر اطلاعات مرتبط برای شما نمایش داده خواهد شد. Ibm یکی از پروژه‌هایی می‌باشد که براساس بلاکچین تعریف شده است.مجموعه Ibm حدود 400 پروژه در دست داشته و درحال راه‌اندازی استارت‌آپ‌های گوناگون در این زمینه با هدف از بین بردن مشکلات موجود در زندگی بشر نیز است. از طرف دیگر ما شاهد استفاده از بلاکچین‌ها در صنعت پزشکی و درمانی نیز هستیم.
گسترش این تکنولوژی به حدی بوده است که دولت‌ها نیز در مراکز آماری در تلاش برای استفاده از بلاکچین برای سیستم‌هایی نظیر سیستم رای‌گیری هستند. درواقع بلاکچین برای شفاف‌سازی و کنترل دولت‌ها به کمک دموکراسی آمده است. در این زمینه بنده به کتابی به نام Cryptodemocracy برخوردم که به ایجاد یک شبکه دموکراسی براساس تکنولوژی بلاکچین اشاره می‌کند.
بیشتر بخوانید:مخالفت دولت ها با بلاکچین چه دلیلی دارد؟
در نتیجه میتوان گفت تکنولوژی بلاکچین به سرعت درحال گسترش و دربرگرفتن کل دنیاست؛ آمریکا، چین و هند را میتوان جزو کشورهایی دانست که بیشترین آمار استارت‌آپ‌ها براساس بلاکچین را دارند.
به سرعت در حال تکامل و بهبود است
از سال 2008 که بلاکچین پا به عرصه وجود نهاد، هر روز شاهد پیشرفت و نوآوری‌های جدید بودیم و هستیم. بلاکچین اتریوم که با نوع consists خود proof of stake آمد و consists قبلی بیت کوین یعنی proof of work را تغییر داد. نوآوری شبکه اتریوم توانست تا سرعت consists بیت کوین که مبتنی بر اجماع اثبات کار (pow) بود را افزایش دهد و آن را به اجماع اثبات سهام (PoS) تبدیل کند.
البته بعد از آن نیز consists به نام drakated proof of stake درآمد که افزایش سرعت بیشتری داشت. از طرفی دیگر با افزایش حجم بلاک‌های بیت کوین، بیت کوین کش برای افزایش بیشتر سرعت شبکه ایجاد شد. همچنین یک سری فیچرها مانند smart contractها نیز روی شبکه ایفریوم بالا آورده شد.
یکی از مشکلات اساسی ما در بلاکچین مسئله scalability (سرعت شبکه) و decentralization (غیر متمرکز بودن) شبکه است. با بالا بردن سرعت شبکه (scalability)، مقداری مشکل از سوی decentralization رخ خواهد داد. از طرفی برای حداکثر قراردادن decentralization، سرعت سیستم کاهش می‌یابد. این بدان معناست که این دو موضوع با هم رابطه عکس دارند.
جدیدا مفهوم جدیدی با عنوان شبکه‌های صاعقه‌ای روی کار آمده است که این شبکه‌ها ضمن نگاه داشتن decentralization، میتوان به سمت سرعت بالاتر حرکت کرد. اساس آن بدین صورت است که یک سری تراکنش‌های کم‌امنیت‌تر روی بلاک آورده نمی‌شود.
تمامی این موارد نشان دهنده این موضوع است که تکنولوژی بلاکچین هر روز درحال بهبود یافتن براساس مشکلات ایجاد شده است. در بیانی حتی ممکن است در آینده شاهد حذف واسطه‌ها با بلاکچین باشیم. درنتیجه بلاکچین با یکی دیگر از خصیصه GPT ها از جهت توسعه و بهبود مداوم منطبق می‌باشد.
بیشتر بخوانید:حذف واسطه ها با بلاکچین امکان پذیر است؟
به طور گسترده توسط تکنولوژی‌های دیگر خصوصا توسط هوش مصنوعی و اینترنت اشیا بکار گرفته شده است
سومین خصیصه GPTها تسریع و کاتالیزه کردن نوآوری‌ها و تکنولوژی‌های تکمیلی یا complementary technology است. با جستجویی ساده در موتورهای جستجوگر در زمینه استفاده از بلاکچین در ai (هوش مصنوعی) و iot (اینترنت اشیا) از میزان پیشرفت و پروژه‌های در حال انجام در این حوزه‌ها با کمک تکنولوژی بلاکچین، دچارسرگیجه خواهید شد. در همین حد اشاره کنم که براساس یشرفت‌های تکنولوژیک کنونی، بسیاری از اموری که درحال حاضر توسط بشر انجام می‌گیرد، تا چند سال دیگر اصلا وجود نخواهد داشت.
برای نمونه اگر 10 سال قبل از برچیده شدن آژانس‌های تلفنی به ما می‌گفتند، ممکن بود باور نکنیم. اما امروزه شاهد جایگزین شدن خیلی سریع آن‌ها با تاکسی‌های اینترنتی هستیم. بنابراین باید روی انتخاب شغل خود خیلی محتاط باشید. با یک بررسی روی پیشرفت ai و iot روی بستر بلاکچین میتوان به راحتی نتیجه گرفت که به طور مثال با ورود اتومبیل‌های اتوماتیک در بازار، چند سال دیگر شغلی به نام رانندگی وجود نخواهد داشت؛ این اتفاق قطعا در طی 10 تا 15 سال آینده رخ می‌دهد.
