Medium of exchange به معنای تبادل ارزش یا وسیله مبادله بوده و یکی از معیارهای اصلی پول است. درواقع معامله کالا به کالا معامله مستقیمی است که فروشنده کالای تولیدی خود را مستقیم به خریدار می‌دهد و کالای تولید خریدار را می‌گیرد. با توجه به اینکه مبادله کالا به کالا تنها روش ممکن برای تامین نیازها در جوامع کوچک است قطعا با توجه به نیازهای محدود این افراد، می‌تواند به گذران زندگی آنها کمک نماید.
تبادل کالا به کالا همیشه در جوامع بشری وجود داشته و هنوز هم در برخی شرایط این تبادلات دیده می‌شود. مشکل تبادل کالا به کالا غیر عملی بودن آن است. صرفا این مبادله طی شرایطی خاص انجام می‌شود. به صورتی که هر دو طرف به طور کامل روی یکدیگر شناخت داشته و نیازها، زمان و مقیاس و … هماهنگ داشته باشند.
با توجه به مشکلات معاملات پایاپای نظیر عدم تطابق مقیاسی، عدم تطابق زمانی و عدم تطابق مکانی بشر نیاز به یک کالای ثالث یا واسطه برای انجام معاملات خود داشت. از این رو مفهوم Medium of exchange روی کار آمد. در این مطلب بیشتر به Medium of exchange و ویژگی‌های آن خواهم پرداخت.
وسیله مبادله Medium of exchange چیست؟
وسیله مبادله Medium of exchange سیستم واسطه یا ابزاری است که به‌منظور تسهیل در خرید و فروش کالا و خدمات میان طرفین استفاده می‌شود. برای فعالیت یک سیستم به عنوان یک وسیله مبادله یا Medium of exchange، باید معیاری از ارزش را نشان دهد. علاوه‌بر این، تمامی طرفین معامله باید آن استاندارد را قبول کنند. در اقتصاد مدرن، وسیله مبادله ارز می‌باشد.
در طول تاریخ طلا به عنوان وسیله‌ای برای مبادله و ذخیره ارزش عمل کرده است. وسیله مبادله یا Medium of exchange درواقع ابزار قابل حملی است که به عنوان واسطه برای تسهیل خرید و فروش کالا میان طرفین استفاده می شود.
یک ارز برای اینکه بتواند به عنوان یک واسطه یا Medium of exchange عمل کند، باید در طول زمان از نظر ارزش ثابت بماند. اگر ارزش آن ناپایدار شود، دیگر نمی‌توان از آن به عنوان وسیله مبادله نام برد.
بیشتر بخوانید: ذخیره ارزش (Store of Value) به چه معناست؟
مشکلات معامله های پایاپای
همانطور که گفتیم Medium of exchange در واقع همان کالای ثالث یا واسطه می‌باشد که همزمان خریدار و فروشنده به آن نیاز دارند. حال آنکه هرچه جامعه کوچکتر باشد، نیازهای افراد جمعه محدودتر و تخصص‌ها نیز کمتر است. برای نمونه در یک روستای کوچک، یک خیاط را در نظر بگیرید. این خیاط تمامی کارهای مرتبط با پوشاک را انجام می‌دهد.
درحالی که در جوامع بزرگ‌تر نیازها گسترش یافته و تخصص‌ها نیز بیشتر می شوند. مثال قبلی را برای یک شهر بزرگ تصور کنید. بطوریکه یک خیاط تنها در دوخت شلوار متخصص باشد. هرچه جامعه بزرگ‌تر گردد، بازار نیز بزرگ‌تر شده و همزمان با آن فرصت برای تخصص‌ها و تبادلات بیشتر افزایش پیدا خواهد کرد. درنتیجه این گسترش جامعه و افزایش فرصت‌ها و تبادلات، تطابق نیازها دشوارتر خواهد شد.
درحالت کلی در جوامع کوچک تطابق نیازها بسیار راحت‌تر از جوامع بزرگ خواهد بود. بطور کلی معامله پایاپای سه مشکل عمده برای جامعه بشری ایجاد میکند:
- عدم تطابق مقیاسی
- عدم تطابق زمانی
- عدم تطابق مکانی
عدم تطابق مقیاسی (lack of conscience of skales)
اولین مشکل ناشی از معاملات پایاپای، عدم تطابق مقیاسی (lack of conscience of skales) می‌باشد. برای فهم بهتر این مشکل، یک کشاورز را درنظر بگیرید که تولید کننده پیاز است و قصد خرید خانه دارد. حال این شخص برای خرید خانه به طور قطع نمی‌تواند به اندازه مبلغ ملک به مالک آن پیاز ارائه دهد. در این حالت است که مشکل عدم تطابق مقیاسی رخ می‌دهد. عدم تطابق مقایسی بدین معناست که کالای تولید شده توسط فرد با محصولی که به آن نیاز دارد از لحاظ مقیاسی تطابق ندارد و انجام معامله ناممکن می‌گردد.
عدم تطابق زمانی (lack of conscious of timeframes)
یکی دیگر از مشکلات معاملات پایاپای سنتی، عدم تطابق زمانی (lack of conscious of timeframes) بود. برای درک بیشتر این مشکل نیز تصور کنید شما تولیدکننده محصولی فاسدشدنی هستید و در عین حال قصد خرید یک کالای با دوام را دارید.
مثلا شما تولیدکننده پیاز بوده و می‌خواهید در قبال مبلغ یک ملک پیاز به مالک پرداخت کنید. اما مالک ملک از شما 3 ماه فرصت به‌منظور تخلیه و تحویل خانه می‌خواهد. در این حال محصول شما که پیاز است تا 3 ماه دیگر که زمان انجام معامله می‌باشد، به طور قطع خراب و فاسد خواهد شد. در نتیجه این معامله قابل انجام نخواهد بود.
عدم تطابق مکانی (lack of conscious of location)
از دیگر مشکلات معاملات پایاپای می‌توان به عدم تطابق مکانی (lack of conscious of location) اشاره نمود. در مثال قبلی اگر شما قصد خرید ملکی را در نزدیکی مزرعه پیازتان داشته باشید، این معامله به دلیل عدم تطابق مکانی ممکن نخواهد بود.
در نتیجه معاملات پایاپای به دلیل وجود این سه مشکل امکان‌پذیر نیستند. این دست از محدودیت‌ها باعث به بن بست خوردن معاملات بشر شده است. از این رو بشر به ناچار مجبور به تغییر معاملات خود از حالت مستقیم به غیرمستقیم گردید. بدین منظور او نیاز به یک کالای ثالث یا واسطه برای انجام معاملات داشت که از آن به عنوان Medium of exchange یاد می‌کنیم.
چگونه یک وسیله مبادله Medium of exchange کار می کند؟
یک سیستم پایاپای سنتی تنها هنگامی کار میکند که هر دو طرفین معامله کالای مورد نیاز یکدیگر را داشته باشند. اما برای کارکرد Medium of exchange هر دو طرف باید در مورد ارزش کالای خود، توافق کنند. به طور مثال شما یک جامعه کوچک را در نظر بگیرید. هر شخص در این جامعه کوچک قادر به انجام تمامی کارها و تامین کلیه مایحتاج خود نخواهد بود. در نتیجه احتیاج دارد تا تبادل ارزش انجام دهد.
مثلا یک کشاور که تولید کننده پیاز است، باید مقداری از پیاز را برای خود نگاه داشته و الباقی آن را فروخته و محصولات دیگر مورد نیاز خود را خرید نماید. در نتیجه به همین منوال می‌تواند مایحتاج خود را تامین کند. در نتیجه تبادل ارزشی مورد نظر خود را با دادن یک کالا و گرفتن کالای دیگر انجام می دهد. این روند مبادله کالا به کالا نام دارد.
بنابراین، معرفی یک Medium of exchange امکان کارایی بیشتر در اقتصاد را فراهم میکند. همچنین باعث افزایش فعالیت تجاری کلی خواهد شد. یک یا هر دو طرف علاوه‌بر مبادله کالا با کالا می‌توانند محصول خود را به تعدادی سکه طلا بفروشند؛ سپس از سکه‌های بدست آمده برای خرید محصولات مورد نظرشان استفاده کنند.
پول به عنوان Medium of exchange
بشر به مرور زمان به این نتیجه رسید که بهتر است این کالای ثالث و واسطه‌ی مورد پذیرش خریدار و فروشنده، تعدادی کالای خاص و یا در بهترین حالت یک کالای خاص باشد. در نتیجه به این ترتیب پول اختراع شد. درواقع اولین مشخصه پول Medium of exchange است.
در بیانی دیگر می‌توان این چنین عنوان کرد که کالایی که به صورت گسترده در یک جامعه به عنوان Medium of exchange استفاده می‌شود، پول نامیده خواهد شد.
ویژگی های Medium of exchange
یک وسیله مبادله یا Medium of exchange موثر دارای ویژگی‌های خاصی است.
Medium of exchange باید دارای ارزشی ثابت در طول زمان باشد. ارزها به عنوان Medium of exchange دارای ویژگی قابل مبادله با دیگر ارزهای جهانی هستند.
یکی دیگر از ویژگی‌های Medium of exchange قابل تقسیم شدن به قسمت‌های کوچکتر است. در واقع کالایی که به عنوان Medium of exchange معرفی می‌شود نظیر ارزها می‌توانند به تعدادی واحد کوچکتر تقسیم گردند تا بتوانند با پرداختی که برای خدمتی خاص و یا یک محصول دریافت می‌شود برابری کند.
دولت‌هایی که مسئول صدور ارزها هستند باید این ویژگی‌ها را درنظر بگیرند. برای نمونه باید اطمینان حاصل کنند که آن ارز به صورت گسترده در دسترس عموم قرار می‌گیرد، امکان کپی کردن یا تکثیر آن آسان نیست و در صورت نیاز به مقدار کافی در دسترس است.
برخی از ویژگی‌های Medium of exchange ممکن است در ارزهای دیجیتال نظیر بیت کوین نیز صدق کند. البته نوسانات شدید بازار ارز دیجیتال ممکن است از استفاده گسترده آنها به عنوان Medium of exchange جلوگیری نماید.
اهداف یک وسیله مبادله یا Medium of exchange
همانطور که اشاره شد، هدف اصلی یک Medium of exchange هموارسازی معاملات بین طرفین است. یک Medium of exchange مؤثر دارای ارزش نسبتاً پایداری است که توسط طرفین معامله شناخته شده و پذیرفته شده است. این ثبات نسبی به ارز، به عنوان Medium of exchange، هدف مهم دیگری می دهد. ارز را می توان برای مدت طولانی ذخیره کرد. مفاهیم پس‌انداز و سرمایه‌گذاری از پتانسیل ارزها برای خدمت در درازمدت به‌عنوان ذخیره‌های ارزش تکامل یافته است.
ارزهای جایگزین به عنوان وسیله مبادله
ارزهای جایگزین در طول زمان در دوره‌های فشار اقتصادی برای تقویت یک پول یا تحریک تجارت ملی ظاهر شده‌اند. در سال 1907، ورشکستگی‌های بانکی موجب کمبود گسترده نقدینگی شد. در این حال شرکت‌ها برای پرداخت حقوق کارگران خود مجبور بودند اوراق نقدی شرکت و سایر اشکال ارز اضطراری را صادر کنند.
کارگران می‌توانند این اوراق را برای غذا و خدمات بازخرید کنند. همچنین می‌توانند آن را برای بازخرید در آینده پس از در دسترس قرار گرفتن دلار آمریکا نگه دارند. چنین جایگزین‌های غیررسمی پول کمی بیشتر از یک IOU هستند و برای پذیرش آنها به عنوان نوعی پرداخت به شهرت صادرکننده بستگی دارد.
نمونه ای از یک وسیله مبادله جایگزین
در سراسر ایالات متحده، ارزهای محلی با هدف اصلی تقویت رشد اقتصادی و پایداری در یک منطقه به وجود آمده‌اند. شناخته شده ترین مورد ارز محلی پر رونق، BerkShares است که در سال 2006 راه اندازی شد و هنوز توسط حدود 350 کسب و کار در منطقه Berkshires ماساچوست پذیرفته می‌شود.
ارزش BerkShares با ارزش دلار مرتبط است اما اسکناس ها با تخفیف صادر می شوند. BerkShares را می توان در شعب بانک های شرکت کننده (نه شعبه سه بانک محلی) در ازای دلار آمریکا با نرخ 95 سنت دریافت کرد.
یک Medium of exchange زمانی کار میکند که ارزش آن فوراً قابل تشخیص، پایدار و قابل حمل باشد. سپس هدف خود را به عنوان واسطه ای برای مبادله کالا یا خدمات بین دو طرف انجام می دهد.
تورم خارج از کنترل، بی ثباتی سیاسی و سوء مدیریت دولت در ارزش و ثبات پول یک کشور منعکس می شود. برای مثال، بدترین واحد پولی جهان در این زمان، بر اساس اطلس جهانی، بولیوار ونزوئلا است. زمانی که یک ارز قوی بود، تورم شدید، بولیوار را به عنوان Medium of exchange برای شهروندانش تقریباً بی ارزش کرده است.
اولین Medium of exchange ممکن است سکه‌ای باشد که حدود 2600 سال پیش در لیدیا، پادشاهی باستانی در منطقه غربی ترکیه کنونی منتشر شد. این سکه از آلیاژ طلا و نقره ساخته شده بود، روی آن مُهر تصویر رسمی دولتی بود و فلز دارای وزن و خلوص تضمینی بود. طلا و سایر فلزات ممکن است قبلاً به عنوان Medium of exchange مورد استفاده قرار می گرفتند، اما لیدی‌ها اولین کسانی بودند که آن را به شکل استانداردی منتشر کردند.
